Derbyniodd yr Ombwdsmon gŵyn bod Aelod (“yr Aelod”) o Gyngor Tref Ffestiniog (“y Cyngor”) wedi torri’r Cod Ymddygiad (“y Cod Ymddygiad”) drwy fethu â datgan buddiant personol a rhagfarnus pan wnaeth y Cyngor y penderfyniadau yn ymwneud â chais y Gofrestrfa Tir a wnaed gan yr Aelod.
Ystyriodd ymchwiliad yr Ombwdsmon a oedd yr Aelod wedi torri’r Cod drwy fethu â datgan y buddiant personol a rhagfarnol, drwy ddefnyddio ei safle i greu mantais neu anfantais i rywun, yn ogystal ag a oedd wedi dwyn anfri ar ei swydd neu ei awdurdod.
Cafwyd gwybodaeth gan y Cyngor a chyfwelwyd tystion.
Cydnabu’r Aelod fod ei gais i dribiwnlys y Gofrestrfa Tir yn golygu bod ganddo fuddiant personol a rhagfarnus ac y dylai fod wedi datgan y buddiant a pheidio â chymryd rhan yn y drafodaeth ar y materion hynny yng nghyfarfodydd y cyngor.
Canfu’r Ombwdsmon fod gweithredoedd yr Aelod yn awgrymu torri’r Cod. Roedd yr Aelod wedi methu â datgan buddiant personol a rhagfarnus ac roedd hwnnw wedi gwneud sylwadau pan na ddylai fod wedi gwneud hynny. Fodd bynnag, nododd yr Ombwdsmon hefyd nad oedd y cyngor a roddwyd gan gynghorwyr eraill a’r Clerc mor glir ag y gallai fod.
Nid oedd yr Ombwdsmon wedi’i berswadio bod y digwyddiad hwn wedi, neu’n debygol o gael, effaith ar enw da’r Cyngor yn ei gyfanrwydd, oherwydd ei fod yn benderfyniad cyfyngedig a oedd yn effeithio ar grŵp bach o bobl yn yr ardal yn unig.
Nid oedd yr Ombwdsmon wedi’i berswadio ychwaith bod yr Aelod wedi defnyddio ei safbwynt yn amhriodol oherwydd pe bai wedi datgan buddiant personol a rhagfarnus y gallai fod wedi cyflwyno ei sylwadau ysgrifenedig, yn ei rinwedd breifat, yn y modd yr oedd gan y pleidiau eraill.
Nid oedd yr Aelod wedi derbyn hyfforddiant ar y Cod cyn y digwyddiadau a arweiniodd at y gŵyn. Arwyddodd yr aelod i gadw at y Cod cyn iddo ddechrau yn ei rôl. Ni ddylai hyn fod wedi cael ei gymryd yn ysgafn a dylai fod wedi gwneud iddo sylweddoli ei fod o dan ddyletswydd i ddeall y Cod er mwyn cadw ato ond mae wedi mynychu hyfforddiant ar y Cod ers hynny yn ogystal â nifer o gyrsiau eraill ac mae bellach yn deall gofynion y Cod a’i gyfrifoldebau fel aelod o’r Cyngor yn well.
Canfu’r Ombwdsmon, er bod gweithredoedd yr Aelodau’n awgrymu torri’r Cod, roedd effaith gyfyngedig ei weithredoedd, y lliniariad a ddarparwyd gan y cyngor aneglur a gafodd a’r camau y mae wedi’u cymryd ers hynny i gryfhau ei ddealltwriaeth o’i rwymedigaethau, yn golygu na fyddai cymryd camau pellach er budd y cyhoedd.
Canfu’r Ombwdsmon nad oedd angen cymryd unrhyw gamau o dan Adran 69(4)(b) o Ddeddf Llywodraeth Leol 2000 mewn perthynas â’r materion yr ymchwiliwyd iddynt.