Derbyniodd yr Ombwdsmon gŵyn bod Aelod (“yr Aelod”) o Gyngor Tref Ffestiniog (“y Cyngor”) wedi torri’r Cod Ymddygiad (“y Cod”) drwy fethu â datgan buddiant personol a rhagfarnus pan wnaeth y Cyngor y penderfyniadau i beidio â chefnogi cais gan drigolion lleol i wrthwynebu cais i Dribiwnlys y Gofrestrfa Tir a wnaed gan gyd-Gynghorydd, sef ffrind yr Aelod. Honnwyd hefyd bod yr Aelod wedi anfon datganiad o gefnogaeth i gais ei gyd-Gynghorydd wedi hynny.
Ystyriodd ymchwiliad yr Ombwdsmon a oedd yr Aelod wedi torri’r Cod drwy fethu â datgan y buddiant personol a rhagfarnol, drwy ddefnyddio ei safle i greu mantais neu anfantais i rywun, yn ogystal ag a oedd wedi dwyn anfri ar ei swydd neu ei awdurdod.
Cafwyd gwybodaeth gan y Cyngor a chyfwelwyd tystion.
Cydnabu’r Aelod fod ei fwriad i ysgrifennu datganiad o gefnogaeth i gais ei gyd-cynghorydd i dribiwnlys y Gofrestrfa Tir yn golygu bod ganddo fuddiant personol a rhagfarnus ac y dylai fod wedi datgan y buddiant a pheidio â chymryd rhan yn y drafodaeth ar y materion hynny yng nghyfarfodydd y cyngor.
Canfu’r Ombwdsmon fod gweithredoedd yr aelod yn awgrymu torri’r Cod, sef ei fod wedi methu â datgan buddiant personol a rhagfarnus ac wedi gwneud sylwadau mewn cyfarfodydd y cyngor pan na ddylai fod wedi gwneud hynny. Fodd bynnag, nododd yr Ombwdsmon hefyd nad oedd y cyngor a roddwyd gan gynghorwyr eraill a’r Clerc mor glir ag y gallai fod.
Nid oedd yr Ombwdsmon wedi’i berswadio bod y digwyddiadau hyn wedi, neu’n debygol o gael, effaith ar enw da’r Cyngor yn ei gyfanrwydd, gan nad oedd yn glir a fyddai mewnbwn yr aelod wedi effeithio ar benderfyniad y Cyngor ac roedd yn benderfyniad cyfyngedig a oedd yn effeithio ar grŵp bach o bobl yn yr ardal yn unig.
Nid oedd yr Ombwdsmon wedi’i berswadio ychwaith bod yr Aelod wedi defnyddio ei safle yn amhriodol neu mewn ffordd a oedd yn awgrymu torri’r Cod oherwydd, pe bai wedi datgan buddiant personol a rhagfarnus, ni fyddai wedi cael ei atal rhag ysgrifennu’r datganiad pe dymunai wneud hynny yn ei rinwedd bersonol ac nid oedd y ffaith ei fod yn aelod o’r Cyngor yn rhoi mantais iddo yn y sefyllfa honno.
Nid oedd yr Aelod wedi derbyn hyfforddiant ar y Cod cyn y digwyddiadau a arweiniodd at y gŵyn. Arwyddodd yr aelod i gadw at y Cod cyn iddo ddechrau yn ei rôl. Ni ddylai hyn fod wedi cael ei gymryd yn ysgafn a dylai fod wedi rhoi gwybod iddo am y ffaith ei fod o dan ddyletswydd i ddeall y Cod er mwyn cadw ato. Ers hynny mae wedi mynychu hyfforddiant ar y Cod yn ogystal â nifer o gyrsiau eraill ac mae bellach yn deall gofynion y Cod a’i gyfrifoldebau fel aelod o’r Cyngor yn well.
Canfu’r Ombwdsmon, er bod gweithredoedd yr Aelodau’n awgrymu torri’r Cod, roedd effaith gyfyngedig ei weithredoedd, y lliniariad a ddarparwyd gan y cyngor aneglur a gafodd a’r camau y mae wedi’u cymryd ers hynny i gryfhau ei ddealltwriaeth o’i rwymedigaethau, yn golygu na fyddai cymryd camau pellach er budd y cyhoedd.
Canfu’r Ombwdsmon nad oedd angen cymryd unrhyw gamau o dan Adran 69(4)(b) o Ddeddf Llywodraeth Leol 2000 mewn perthynas â’r materion yr ymchwiliwyd iddynt.