Ein cylchlythyr chwarterol: Gorffennaf – Medi

Ym mis Awst, roeddem wrth ein bodd o groesawu ein Cyfarwyddwr Gweithredol Adnoddau Corfforaethol a Phennaeth Gwasanaethau TG newydd. Mae Heather Beynon yn ymuno â ni fel Cyfarwyddwr Gweithredol Adnoddau Corfforaethol, a daw â chyfoeth o brofiad yn y trydydd sector yng Nghymru. Cyn ymuno â ni, roedd hi’n gweithio fel Cyfarwyddwr Gwasanaethau Corfforaethol i gymdeithas dai, ac felly mae ganddi brofiad ar ochr arall ein gwaith! Mae Heather wrth ei bodd o gael y cyfle i ddefnyddio ei sgiliau a’i phrofiad i gyfrannu at wella gwasanaethau cyhoeddus.

Dewi Gaylard yw ein Pennaeth Gwasanaethau TG newydd a daw â phrofiad helaeth ar draws y sectorau cyhoeddus a phreifat, ar ôl dal uwch rolau mewn sefydliadau fel Banc Datblygu Cymru, Maes Awyr Rhyngwladol Caerdydd, ac eraill. Mae ei brofiad traws-sector a’i ymrwymiad i arfer gorau yn ei wneud yn gynghorydd dibynadwy wrth ddylunio a gweithredu atebion diogel ac effeithlon, sy’n canolbwyntio ar y defnyddiwr.

Rydym yn falch o gael Heather a Dewi yn rhan o’n tîm o Uwch Reolwyr, ac yn edrych ymlaen at eu cyflwyno i’n gwaith dros y misoedd nesaf.

Fel y soniwyd ar ddechrau’r newyddlen hon, cyhoeddom ein Hadroddiad Blynyddol a’n Cyfrifon ar gyfer 2024/25 ym mis Awst. Rydym bellach wedi cwblhau ail flwyddyn ein Cynllun Strategol 2023-26 ‘Pennod Newydd’, ac mae wedi bod yn flwyddyn brysur arall ar gyfer y swyddfa. Darllenwch rai o uchafbwyntiau’r adroddiad hwn isod:

Cwynion am wasanaethau cyhoeddus

Cawsom fwy o gwynion am wasanaethau cyhoeddus nag erioed o’r blaen. Yn 2024-25, cawsom 3,232 o gwynion newydd am wasanaethau cyhoeddus – cynnydd o 11%. Roedd y rhain yn cynnwys cwynion am:

• iechyd (34%)

• tai (19%) – cynnydd o 4% ers 2019-20

• ymdrin â chwynion (12%) – y gyfran isaf o’r cwynion hyn ers 2019-20.

Gwnaethom hefyd gau 3,165 o gwynion am wasanaethau cyhoeddus – 5% yn fwy na’r llynedd.

Eleni, cyhoeddom 8 adroddiad budd y cyhoedd – yr un nifer â’r llynedd.

Cwynion am y Cod Ymddygiad

Dros y flwyddyn ariannol ddiwethaf, cawsom 315 o gwynion Cod Ymddygiad a wnaed yn briodol – 4% yn llai na’r llynedd ond 36% yn fwy nag yn 2019-20.

Yn gyffredinol, cwynion cynghorau tref a chynghorau cymuned yw’r grŵp mwyaf o’n cwynion Cod Ymddygiad, gyda chynnydd o 7% yn y cwynion hyn o’i gymharu â’r llynedd.

Roedd mwyafrif (56%) y cwynion y gallem ymchwilio iddynt yn ymwneud â hyrwyddo cydraddoldeb a pharch – bron yr un gyfran â’r llynedd.

Gwnaethom ymchwilio i 49 (tua 15%) o gwynion Cod Ymddygiad a gaewyd gennym eleni – yr un fath â’r llynedd. Cyfeiriom 15 o achosion Cod Ymddygiad naill ai at y Pwyllgor Safonau perthnasol neu at Banel Dyfarnu Cymru. Cafodd 85% o’r toriadau awgrymedig a gyfeiriwyd atynt eu cadarnhau.

Gwelwch enghreifftiau o’n hachosion yn ein hadroddiad blynyddol llawn.

Ein gwaith gwella rhagweithiol

Rydym wedi parhau i ddefnyddio ein pwerau rhagweithiol i gynnal ymchwiliadau ar ein liwt ein hunain ac i osod a monitro safonau cwynion.

Yn 2024-25, parhaom â’n gwaith pwysig i gyflwyno Safonau Cwynion i gyrff cyhoeddus yng Nghymru. Yn dilyn ein cyflwyniad llwyddiannus i bob cyngor lleol a bwrdd iechyd, rydym bellach wedi troi ein sylw at gymdeithasau tai. Ar hyn o bryd mae 54 o sefydliadau ledled Cymru yn gweithredu ein polisi cwynion enghreifftiol. Mae hyn yn cynnwys pob cyngor lleol, pob bwrdd iechyd a bellach y rhan fwyaf o gymdeithasau tai – sy’n cynrychioli tua 85% o’r cwynion a dderbyniwn.

Mae ein cynnig o hyfforddiant ymdrin â chwynion rhad ac am ddim wedi parhau i fod yn boblogaidd a darparom 52 o sesiynau hyfforddi eraill i gyrff cyhoeddus ledled Cymru yn ystod y flwyddyn. Mae hyn yn dod â’r cyfanswm i 550 o sesiynau hyfforddi a 10,000 o bobl, ers 2020.

Hyd yma, rydym wedi cau 10 ymchwiliad estynedig. Mae gennym, ar hyn o bryd, 3 ymchwiliad estynedig yn parhau.

Fel y gwnaethom yn achos ein hymchwiliad ar ein liwt ein hunain cyntaf, rydym wedi bod yn monitro’n weithredol sut mae sefydliadau wedi bod yn cydymffurfio â’n hargymhellion. Rydym yn bwriadu adolygu cydymffurfiaeth â’r argymhellion ac unrhyw effeithiau eraill yr adroddiad mis yma.

Hyd yn hyn eleni, rydym wedi gweld cynnydd arall yn nifer y cwynion am wasanaethau cyhoeddus sy’n cyrraedd ein swyddfa.

Rhwng Ebrill a Medi eleni, rydym wedi derbyn ychydig dros 1,700 o gwynion newydd am wasanaethau cyhoeddus. Roedd hyn 12% yn fwy na’r cyfnod cyfatebol y llynedd. Yn ogystal, gwelsom bron 3,500 o ymholiadau – 10% yn fwy na’r cyfnod cyfatebol y llynedd.

• Roedd cwynion iechyd yn cyfansoddi 30% o’n cwynion newydd hyd yma eleni. Er bod y pwnc hwn yn dal i gyfrif am y grŵp mwyaf o gwynion sydd yn cyrraedd ein swyddfa, rydym yn parhau i weld bod ei gyfran o fewn ein hachosau yn parhau i leihau.

• Roedd 18% o’n cwynion newydd eleni yn ymwneud â thai. O’r rhain, roedd 41% yn ymwneud ag atgyweirio a chynnal a chadw, ac roedd 10% yn ymwneud â lleithder a llwydni. Mae hyn yn golygu bod ychydig dros hanner o’r holl gwynion am dai yn dal i gysylltu â materion o’r fath.

• Roedd 11% o’n cwynion newydd eleni yn ymwneud ag ymdrin â chwynion. Mae hyn wedi gostwng o 12% yn ystod 2024-25. Rydym yn gweld hyn fel tuedd gadarnhaol, gan obeithio ddangos effaith ein gwaith safonau cwynion gyda darparwyr gwasanaethau cyhoeddus ledled Cymru. Roedd ychydig dros hanner o’r cwynion hyn yn ymwneud â gwasanaethau iechyd.

Hyd yn hyn eleni, rydym wedi cau 49 o ymchwiliadau, mwy nag yr ydym wedi eu cau dros ychydig flynyddoedd diwethaf ac rydym yn parhau i leihau’r amser mae ein hymchwiliadau yn cymryd i gwblhau. Rydym wedi gwneud tri atgyfeiriad ymchwiliad i Bwyllgor Safonau. Mae’r rhain yn cael eu hystyried ar hyn o bryd, a byddwn yn cyhoeddi crynodeb o’r achosion hyn maes o law.

Rydym wedi cael un gwrandawiad yn ddiweddar, a gallwch weld crynodeb ohono isod:

Cyfeirnodau Achos 202202515 & 202208668

Derbyniom 2 gŵyn gennym fod aelod o Gyngor Tref y Trallwng wedi torri’r Cod Ymddygiad.

Honnwyd bod yr Aelod wedi ymddwyn mewn modd gormesol ac amharchus tuag at eraill, a bod cyhoeddusrwydd ynghylch ei ataliad o Gymdeithas Bêl-droed Cymru wedi dwyn anfri ar ei swyddfa a Chyngor y Dref.

Canfu ein hymchwiliad nad oedd ymddygiad yr Aelod yn bodloni’r safonau disgwyliedig ac yn awgrymu torri paragraffau 4(b), 4(c) a 6(1)(a) o’r Cod Ymddygiad. Cyfeiriwyd yr adroddiad at Bwyllgor Safonau Cyngor Sir Powys, a ganfu fod yr Aelod wedi methu â chydymffurfio â’r Cod. Penderfynodd y Pwyllgor mai’r sancsiwn priodol oedd ceryddu.

Mae’r penderfyniad yn amodol ar apêl.

Mae ein tîm Awdurdod Safonau Cwynion wedi bod yn brysur eleni yn dod â chymdeithasau tai o dan eu Safonau. Mae cynnydd da yn cael ei wneud, gyda 20 o gymdeithasau tai yn gweithredu o dan y Safonau hyn ar hyn o bryd, gyda disgwyl i 5 cymdeithas tai arall gydymffurfio erbyn diwedd y flwyddyn.

Bydd y tîm yn ymgysylltu â’r cymdeithasau tai sy’n weddill dros y misoedd nesaf fel y gellir eu dwyn o dan y Safonau hefyd.

Bydd adroddiad thematig yn cyd-fynd â chyhoeddiad data’r Awdurdod Safonau Cwynion a gynllunir ar gyfer yn ddiweddarach yr hydref hwn. Am y tro cyntaf, bydd y cyhoeddiad yn cynnwys data ar gymdeithasau tai sy’n gweithio o dan y Safonau.

Cadwch lygad am yr adroddiad hwn!

Y mis diwethaf, cyhoeddom ein Hadroddiad Blynyddol ar Gydraddoldeb 2024-25. Mae’r adroddiad yn amlinellu ein gwaith i gefnogi a hyrwyddo amrywiaeth, cydraddoldeb a chynhwysiant ar draws ein holl swyddogaethau.

Mae uchafbwyntiau’r flwyddyn yn cynnwys:

• gwaith mwy effeithiol i sicrhau bod y gwasanaeth yn hygyrch i bawb: yn ogystal â gwaith parhaus i wella’r wefan ac adnoddau gwybodaeth, derbyniodd y swyddfa sawl cwyn ar wahân i rai ysgrifenedig. Mae tystiolaeth bod y gwasanaeth hwn yn cael ei ddefnyddio’n gyffredin gan bobl anabl, er ei fod hefyd yn dileu rhwystrau i grwpiau eraill. Eleni, dywedodd 86% o’r achwynwyr a gymerodd ran yn ein harolwg ei bod hi’n hawdd cysylltu â’r swyddfa.

• canlyniadau cryf o ran ymwybyddiaeth a hyder yn y swyddfa ymhlith bobl Cymru: rydym yn gwirio lefel       ymwybyddiaeth o’n swyddfa a hyder yn ein gwasanaeth yn rheolaidd. Yn 2012, dim ond 35% o’r bobl a holwyd a oedd yn adnabod ein henw pan ofynnwyd iddynt. Yn 2025, roedd ymwybyddiaeth genedlaethol y swyddfa yn 48%. Mae’r un ymchwil wedi awgrymu bod hyder yn ein swyddfa yn dal i fod yn uchel. Yn 2025, dywedodd 79% o ymatebwyr fod ganddynt hyder ynom – y gyfran uchaf ar gofnod a naw pwynt canran yn uwch na’r ganran yn 2020. Yn gadarnhaol, roedd yr asesiad hwn yn uwch na’r cyfartaledd ar gyfer bron pob grŵp o achwynwyr a allai fod yn agored i niwed.

• bylchau cyflog canolrifol a chymedrig rhwng y rhywiau: rydym wedi llwyddo i gau’r bylchau hyn.

Gallwch ddarllen ein Hadroddiad ar Gydraddoldeb yma.

Hefyd, cyhoeddom ein Hadroddiad Blynyddol ar Safonau’r Gymraeg, sy’n manylu ar ein cydymffurfiaeth â Safonau’r Gymraeg.

Mae ein hymchwil ymwybyddiaeth genedlaethol yn dangos bod siaradwyr Cymraeg yn fwy tebygol na’r aelod cyffredin o’r cyhoedd yng Nghymru o wybod amdanom, yn ogystal â chael hyder yn ein swyddfa.

Eleni gwelsom gynnydd mawr hefyd yng nghyfran ein staff sydd â sgiliau’r Gymraeg. Er gwaethaf hyn, rydym yn dal i weld mai ychydig iawn o bobl sy’n defnyddio ein gwasanaeth yn y Gymraeg. Mae codi ymwybyddiaeth o’n gwasanaeth dwyieithog fel bod siaradwyr Cymraeg yn gwybod y gallant gwyno i ni yn y Gymraeg yn parhau i fod yn flaenoriaeth i ni.

Gallwch ddarllen ein Hadroddiad Blynyddol ar Safonau’r Gymraeg yma.

Mae wedi bod yn haf prysur iawn gyda’n gweithgareddau allgymorth eleni! Rydym wedi ymrwymo i ymgysylltu â’r cyhoedd yng Nghymru lle bynnag y bo modd i godi ymwybyddiaeth o’n swyddfa a’n gwaith.

Ym mis Gorffennaf, am y tro cyntaf erioed, roedd gennym stondin yn Sioe Frenhinol Cymru. Roedd hwn yn gyfle gwych i siarad â phobl o ddemograffeg wahanol i’r hyn rydym fel arfer yn ymgysylltu â nhw! Roedd llawer o bobl â diddordeb yn yr hyn a wnawn gan nad oeddent yn ymwybodol o hyd eithaf ein pwerau, felly roedd bod yn bresennol yn y digwyddiad yn werth chweil.

Roeddem hefyd yn bresennol yn yr Eisteddfod Genedlaethol eto eleni, a gynhaliwyd yn Wrecsam. Roedd hwn yn ymrwymiad mawr o ran amser a theithio, ond eto, roedd yn werth chweil! Gwnaethom siarad â dros 200 o bobl y dydd, sy’n golygu bod dros 1,600 o bobl bellach yn fwy gwybodus am sut y gallwn eu helpu os ydynt ein hangen.

Ar y cyfan, perfformiodd ein cynnwys am y Sioe Frenhinol a’r Eisteddfod yn dda iawn ar ein llwyfannau cyfryngau cymdeithasol, felly nid yn unig y mae’r digwyddiadau hyn yn ein helpu i gyrraedd pobl yn bersonol, ond yn ddigidol hefyd.

Rydym yn parhau i fod wedi ymrwymo i gyflwyno sesiynau hyfforddi i swyddfeydd etholaethol ledled Cymru er mwyn rhoi gwell gwybodaeth i weithwyr achos am ein rôl.

Hyd yn hyn eleni, rydym wedi cyflwyno dau sesiwn hyfforddi i wahanol swyddfeydd. Mae’r sesiynau hyn yn canolbwyntio ar gyflwyniad i’n rôl a’n pwerau, yr hyn y gallwn a’r hyn na allwn edrych arno o ran cwynion am wasanaethau cyhoeddus, sut i anfon tystiolaeth atom ac unrhyw anghenion cyfathrebu ynghylch cwyn.

Os oes gennych ddiddordeb mewn derbyn hyfforddiant am ddim ar ein rôl a’n proses, cysylltwch â ffion.jones@ombudsman.wales i drefnu sesiwn.

Dyma’r hyn rydym wedi’i gynllunio ar gyfer y misoedd nesaf:

Adroddiadau diddordeb cyhoeddus

Rydym yn bwriadu cyhoeddi nifer o adroddiadau diddordeb cyhoeddus dros y misoedd nesaf.

Rydym yn gobeithio y bydd tynnu sylw at y llinell hon o’n gwaith yn helpu i sbarduno gwelliannau ar draws y sectorau gofal iechyd, tai a llywodraeth leol, gan fod yr adroddiadau hyn yn canolbwyntio ar y meysydd hyn.

Ddoe cyhoeddom adroddiad diddordeb cyhoeddus ar ôl canfod bod Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda wedi methu â darparu gofal arbenigol parhaus i gleifion epilepsi ag anabledd dysgu ar ôl i’w wasanaeth pwrpasol ddod i ben ym mis Mehefin 2021. Mae’r adroddiad yn tynnu sylw at yr effaith ar gleifion ag anghenion cymhleth a’u gofalwyr, ac yn canfod nad oes llwybr clir ar waith o hyd, bedair blynedd yn ddiweddarach, i sicrhau mynediad at ofal arbenigol priodol.

Gallwch ddarllen yr adroddiad llawn yma.

Cadwch lygad am bryd y bydd ein hadroddiadau eraill yn cael eu lansio!

Digwyddiadau allgymorth

Mae gennym dri digwyddiad allgymorth arall ar y gweill yr hydref hwn:

• Cynhadledd TPAS yn Llandrindod

• Ffair Iechyd Cymunedau Lleiafrifol Ethnig yng Nghaerdydd

• Digwyddiad yn Nhŷ’r Senedd

Bydd cynhadledd TPAS yn ein helpu i dargedu tenantiaid, yn ein hymgais i godi ymwybyddiaeth o sut y gallwn helpu gyda rhai materion tai.

Bydd Ffair Iechyd MEC yng Nghaerdydd yn ein helpu i gyrraedd cymunedau ethnig mwy amrywiol, sy’n rhan o nodau ein Cynllun Strategol.

Lansio ymgynghoriad ein hymchwiliad ar ei liwt ei hun

Rydym yn gallu cynnal ymchwiliadau “ar ei liwt ei hun” lle mae tystiolaeth yn awgrymu y gallai fod methiant gwasanaeth systemig neu gamweinyddu lle nad oes cwyn wedi’i derbyn, neu lle mae gwybodaeth o gwynion unigol yn awgrymu y gallai problem fod yn un eang neu’n systemig.  Cyhoeddwyd ein hymchwiliad ar ei liwt ei hun diwethaf, A ydym yn gofalu am ein gofalwyr?, ym mis Hydref 2024.

Byddwn yn dewis pwnc ein hymchwiliad ar ein liwt ein hunain nesaf yn fuan. Cadwch lygad am fwy o ddiweddariadau yn y dyfodol!