Ein blwyddyn mewn dwy funud

 

Cwynion am wasanaethau cyhoeddus

Ein rôl gyntaf yw ymchwilio i gwynion am wasanaethau cyhoeddus. Yn ogystal â chynnydd mewn ymholiadau cyffredinol, yn ystod 2022/23, cawsom 2% yn fwy o gwynion am wasanaethau cyhoeddus. Er y bu gostyngiad o 11% yn nifer y cwynion am gynghorau lleol, bu 21% yn fwy o gwynion am Fyrddau Iechyd Cymru a 15% yn fwy o gwynion am Gymdeithasau Tai.

Eto, caeom y nifer uchaf erioed o gwynion am wasanaethau cyhoeddus. Canfuom fod rhywbeth wedi mynd o’i le a gwnaethant ymyrryd mewn 19% o’r achosion hynny – sef cyfran ychydig yn uwch na’r llynedd (18%). Mewn 3 o bob 4 o’r ymyriadau hyn, cynigiom a chytunom ar gamau i ddatrys y gŵyn yn gynnar. Fodd bynnag, roedd 136 neu tua 1 o bob 4 o’r ymyriadau yn dilyn ymchwiliad llawn.

Ar y cyfan, cyhoeddom 1,259 o argymhellion i ddarparwyr gwasanaethau cyhoeddus. Cydymffurfiodd sefydliadau â 90% o’n hargymhellion dyladwy yn ystod y flwyddyn. Fodd bynnag, bu’n rhaid i ni gyhoeddi Adroddiad Arbennig am Awdurdod Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog, oherwydd methodd yr Awdurdod â chydymffurfio â’r argymhellion a gytunwyd arnynt ac a gyhoeddwyd gyntaf yn 2019.

Cwynion am y Cod Ymddygiad

Ein hail rôl yw ymchwilio i gwynion am gynghorwyr lleol yn torri Cod Ymddygiad eu hawdurdod. Yn ystod 2022/23, cawsom lai o gwynion o’r fath.

Rydym yn ymchwilio i gwynion am y Cod Ymddygiad os yw hynny er budd y cyhoedd – dyma’r achosion sy’n cynnwys pryderon difrifol neu lle byddai ymchwiliad o fudd sylweddol i’r cyhoedd. Ymchwiliom i ganran ychydig yn llai o gwynion o gymharu â’r llynedd (13% o gymharu â 14%). Mae hyn yn awgrymu bod safonau ymddygiad mewn llywodraeth leol yn gyffredinol dda.

Nid ni sy’n gwneud canfyddiadau terfynol am dorri’r Cod Ymddygiad. Yn lle hynny, pan fydd ymchwiliadau yn canfod y pryderon mwyaf difrifol, caiff y rhain eu cyfeirio at Bwyllgor Safonau’r awdurdod lleol perthnasol, neu at Banel Dyfarnu Cymru. Yn 2022/23, gwnaethom 12 atgyfeiriad o’r fath – gostyngiad i’w groesawu o 20 y llynedd.

Gwaith gwella

Ein trydedd rôl yw ysgogi gwelliannau mewn gwasanaethau cyhoeddus.  Er gwaethaf y pwysau ar y swyddfa oherwydd y cynnydd sylweddol yn y llwyth achosion, parhaodd y gwaith gwella hwn yn ystod y flwyddyn.

Gallwn nodi a monitro sut mae cyrff cyhoeddus yn ymdrin â chwynion. Erbyn diwedd 2022/23, daeth â chyfanswm o 51 o gyrff o dan y safonau cwynion hynny (o gymharu â 39 y llynedd). Yn ystod y flwyddyn, darparom hefyd 183 o sesiynau hyfforddi ar-lein i’r cyrff hynny ar ymdrin â chwynion yn dda.

Gallwn hefyd ymchwilio ar ei liwt ei hun (heb orfod cael cwyn). Yn 2022/23, ymgynghorom ar yr ymchwiliad ar ei liwt ei hun arfaethedig nesaf, i fynediad at, ac ymdrin ag, asesiadau o anghenion ar gyfer gofalwyr di-dâl.

Yn ogystal, cyhoeddom 5 adroddiad er budd y cyhoedd eleni ar gwynion lle bu methiannau difrifol yn ymwneud â gofal iechyd.

Gan wneud sylwadau ar yr adroddiad, dywedodd Michelle Morris, yr Ombwdsmon:

Bu’n flwyddyn o lwyddiannau lu a newid cadarnhaol, ond hefyd rhywfaint o heriau.

Rydym yn falch ein bod wedi gallu helpu llawer mwy o bobl eleni, wrth gau’r nifer fwyaf erioed o gwynion. Rydym yn croesawu’r gostyngiad yn nifer y cwynion newydd am y Cod Ymddygiad, ac yn nifer yr achosion difrifol posibl o dorri’r Cod y bu’n rhaid i ni eu cyfeirio. Rydym yn gwneud cynnydd chwim a’n gwaith gwella, gyda mwy a mwy o gyrff yn dod dan ein safonau cwynion. Yn anad dim, yn ystod y flwyddyn, datblygom ein Cynllun Strategol newydd, gan osod allan ein huchelgeisiau ar gyfer ein swyddfa, gwasanaethau cyhoeddus a democratiaeth leol yng Nghymru.

Er gwaethaf y rhain a phethau cadarnhaol eraill, mae hefyd wedi bod yn flwyddyn heriol iawn. Gwelwn fwy a mwy o gwynion am wasanaethau cyhoeddus. Mae iechyd yn parhau i fod yn destun dros 80% o’n hymchwiliadau ar y cyfan, ac mae’r ymchwiliadau hyn yn aml yn hir a chymhleth. Roedd y llwyth gwaith hwn yn golygu y bu’n rhaid i rai pobl aros yn hirach am ganlyniad. Hefyd, effeithiodd ein llwyth gwaith cynyddol ar lesiant ein staff.

Hyderwn y bydd ein Cynllun Strategol newydd yn ein helpu i weithio’n fwy effeithlon a chael mwy o effaith, tra hefyd yn caniatáu i ni barhau i fod yn weithle cefnogol ac iach. Serch hynny, mae ein pwysau cynyddol o ran llwyth achosion yn bryder cynyddol a byddwn yn realistig am yr adnoddau a’r gallu sydd ar gael i ni gyflawni newid wrth i ni gychwyn ar y bennod newydd hon yn ein gwasanaeth i bobl Cymru.

Mae’r Adroddiad llawn a’r Crynodeb Gweithredol ar gael yma. Mae fersiwn Hawdd ei Ddeall hefyd ar gael yma.